مطالعۀ تطبیقی اخلاق جنگ در پرتو فقه مذاهب اسلامی و کنوانسیون‌های ژنو

جنگ پدیده‌ی جدیدی نیست؛ بلکه همواره از وقتی بشر بوده جنگ نیز وجود داشته است. تاریخ بشر نیز خود گواه این بوده است که جنگ، خونریزی، کشت و کشتار که به خاطر زیاده‌خواهی و قدرت‌طلبی بشر بوده، جزء صفات لاینفک انسان بوده است و در طول تاریخ به خاطر این جنگ‌ها، میلیون‌ها انسان از زنان گرفته تا افراد پیر و کودکان بی‌گناه کشته‌شده‌اند. در شرع مقدس اسلام و به‌تبع آن فقه اسلامی برای جنگ، قوانینی در نظر گرفته‌شده که اگر همه به آن پایبند باشند، در جنگ فقط هدف موردنظر دچار اصابت می‌شود و دیگر کودکان و پیران و غیرنظامیان و اسیران و حیوانات و آب و غذا مورد هجمه قرار نخواهند گرفت و دیگر هر جنگی تبدیل به فاجعه نخواهد شد. به‌مرورزمان و سال‌های زیادی پس از وضع قوانین بشردوستانه در اسلام، بشر در اندیشه وضع قوانینی برای درگیری‌های نظامی برآمد که یکی از آن قوانین، کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو است. پژوهش حاضر در سایه‌ی توصیف و تحلیل گزاره‌های فقه مذاهب مختلف اسلامی و کنوانسیون‌های ژنو با گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای در تبیین قوانین و بیان اخلاق جنگ برآمده است و در دو بخش اساسی احوال غیرنظامیان و نظامیان به این موضوع پرداخته و هرکدام را با فقه مذاهب مختلف اسلامی و کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو تطبیق داده است. در بخش احوال غیرنظامیان در جنگ، به تفکیک به حقوق زنان و کودکان، حقوق روحانیون و رجال دینی، مردان و سالمندان غیرنظامی، سفیران و فرستاده‌های کشورهای مختلف و در بخش احوال نظامیان به حقوق اسیران جنگی پرداخته است. همچنین مواردی مانند ممنوعیت استفاده از سلاح‌های شیمیایی و کشتارجمعی، جلوگیری از قطعه‌قطعه کردن اجساد و آتش زدن آن‌ها، جلوگیری از اتلاف اموال مردم و اموال عمومی، جلوگیری از آسیب زدن به طبیعت مانند حیوانات و درختان نیز به‌صورت تطبیقی پرداخته‌شده است که همگی حاکی از ممنوعیت این نوع افعال چه در فقه اسلامی و چه در قوانین بشردوستانه بین‌المللی است و در آخر، نتایج پژوهش حاکی از همسویی و همگام بودن قوانین اسلام در جنگ و قوانین بشردوستانه بین‌المللی مانند کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو است که دولت‌های اسلامی و غیر اسلامی با اجرای صحیح این قوانین بشردوستانه می‌توانند از بروز فاجعۀ انسانی در جنگ‌ها جلوگیری کرده و یا حتی از وقوع چنین جنگ‌هایی در پرتو این قوانین ممانعت به عمل‌آورده و صلح را برای مردم به ارمغان آورند.