معیارهای نظری «تکفیر» در جهان اسلام

روی‌گردانی عالمان اسلامی از تکفیر مسلمانان، برخاسته از مبنای اسلامی است که تنها در صورت انکار ضروری دین و با فراهم شدن شروط و فقدان موانع تکفیر، حکم به خروج شخص مسلمان از اسلام داده می‌شود. این تکفیر، به عنوان تکفیر صحیح شناخته می‌شود. در نقطه مقابل، تکفیر نادرست وجود دارد که هیچ‌یک از ضروریات دین، انکار نشده است؛ اما به جهت جهل به مذهب خود یا مذهب طرف مقابل و یا جعل مبنای غیراسلامی، اموری که کفر محسوب نمی‌شود، به عنوان کفر قلمداد گشته است. همه اموری که از سوی مذاهب اسلامی به عنوان عوامل تکفیر طرف مقابل یاد می‌شود، به جهت وجود جهل در یکی از دو طرف مسئله واقع شده است؛ بنابراین با تقریب مذاهب و تعامل سازنده، امکان رفع این تکفیرها وجود دارد. در نقطه مقابل اما، تکفیرهایی که از سوی وهابیت علیه مسلمانان انجام می‌گیرد، نه به جهت جهل آنان به مذهب خود و نه جهل به مذهب طرف مقابل است، بلکه با علم به مذهب خود و آگاهی از اعتقادات طرف مقابل، بسیاری از افعال مسلمانان را شرک می‌دانند. این تکفیرِ نادرست، کاملاً مطابق با مبنای درونی وهابیت است و راهی برای اصلاح آن جز دست شستن از مبانی این فرقه وجود ندارد. بر پایه این تقسیم، می‌توان وهابیت را فرقه تکفیری دانست که تکفیر مسلمانان، جزء مبانی اعتقادی آنان است.