گرچه وحدت، از مبانی مهم دین اسلام بوده و در کتاب الهی و سنت معصومین: مورد تأکید قرار گرفته است، لکن با عنایت به توأم بودن تبرّی و تولّی و همچنین توصیه به صلح و جهاد در منابع اعتقادی اسلام، تشخیص مبانی و معیارهای وحدت بخش و چگونگی و حدودِ آن در مواجهه با عقائد مخالف، جز با پژوهش و دقت عالمانه در کلام وحی و سیره ی معصومین: میسّر نمی گردد. بدین منظور، پژوهش در ماجرای خوارج، از یک سو به جهت اختلاف عقیدتی بسیار آنان با عموم مسلمین و تکفیر نمودن عموم مخالفین از جانب خوارج و از سوی دیگر معاصر بودن آنان با حاکمیت امام «حق و عدل» امیرالمؤمنین علی7، حائز اهمیت است؛ از این رو نحوه مواجهه و برخورد آن حضرت با خوارج، نمونه ای عالی از نحوه مواجهه ی صحیح با عقائد مخالف است و می تواند در جهت کشف شاخصه های ایجاد وحدت مورد مطالعه قرار گیرد. در این پژوهش که به شیوه ی توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، ضمن بررسی جزئیات تاریخی نحوه مواجهه امیرالمؤمنین7 با خوارج، به این دست یافتیم که اهم شاخصه های برخورد صحیح و وحدت آفرین با عقائد مخالف، عبارتند از: اصل تقدم گفتگو و روشنگری بر منازعه و قتال؛ پرهیز از مشاجره و حفظ آداب گفتگو؛ رعایت مراتب برخورد منصفانه و متناسب با مخالفین (اعم از مذاکره تا قتال)؛ مبنا قرار دادن کلام وحی و سنت قطعی رسول اکرم9 جهت رفع اختلافات؛ عدم مواجهه ظالمانه با مخالفین و ظالمین و رعایت حق و تقوی؛ رعایت رأفت اسلامی در صورت توبه و جبران خسارت.
المؤلفون:
محمد علی قادری، مهدی مهدوی پناه، افراسیاب صالحی شهرودی
المستخلص:
الكلمات الرئيسية:
امیرالمؤمنین، شاخصه ها، خوارج، عقائد مخالف، وحدت اسلامی.