۱. موضوع کنفرانس
باتوجه به شرائط جهانی کرونا و آسیبهایی که این همهگیری در گستره جهانی داشته موضوع کنفرانس با عنوان «همکاریهای اسلامی در مواجهه با مصائب و بلايا» فرصتی به دست داد تا تنوعی از سخنرانان بتوانند در کنفرانس سی و چهارم مشارکت کنند. این امر زمینه گفتگو را نهتنها برای علمای دینی بلکه برای علمای علوم دیگر نیز فراهم کرد و قشر گستردهای از عالمان حوزههای مختلف علوم انسانی از جمله علوم اجتماعی روانشناسی و علوم سیاسی فرصت گفتگو پیدا کردند. علاوه بر آن چون موضوع کنفرانس به امری انسانی اختصاص داشت. این امر موجب افزایش سهم مشارکت در کنفرانس گردید و در نوع خود موجب تحول در برگزاری و دوری از نوع مکرر اشکالات کنفرانسهای پیشین گردید. طوری که هم مهمانان متنوع و جدید در کنفرانس امکان حضور مجازی یافتند و هم سخنرانان متنوع و جدید صورت کنفرانس را از حالت یکنواخت پیشین خارج کردند و مهمانان تکراری نیز در گسترهای از مهمانان، مدعوان و سخنرانان مندرج بودند. در عین حال چند موضوع مهم و جاری در جهان اسلام نیز در نشستهای علمی و میزگرد تخصصی از نظر دور نماند و به طور شایستهای به رویدادهای مهم سال جاری همچون شهادت سردار رشید اسلام حاج قاسم سلیمانی و فقدان سخنور فقیه تقریب آيت الله محمد علی تسخیری نیز به صورت مستقل پرداخته شد.
۲. کار علمی بر روی موضوع کنفرانس
هیأت علمی کنفرانس با توجه ویژه به عنوان کنفرانس و طی جلسات متعدد و مباحثه حضوری محورهای هفتگانه کنفرانس را در ۵۵ زیرمحور به نحو عالمانهای طراحی و تدوین کرد. طوری که هر خوانندهای از تنوع موضوعات قابل طرح به وجد میآمد. به عنوان نمونه محور هفتم یعنی «چالشهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی غرب در مواجهه با کرونا» در ۱۴ زیرمحور ذیل تدوین و سرفصل گردید:
⁕ تبیین آثار افول قدرتهای استکباری و نظامهای سلطه و سوءمدیریت آنها در شرایط کرونایی.
⁕ روایات مستند از نحوه مواجهه کشورهای اسلامی و غربی با پدیده کرونا و بیان تمایزات آنها با یکدیگر.
⁕ دردها و عبرتهای تجارب زیسته کشورهای غربی در مواجهه با کرونا و اهمیت کاربست بایدها و نبایدهای آن در شرایط کرونایی.
⁕ مشکلات اقتصادی پیشآمده در شرایط کرونا و نحوه مقابله با آنها در دول غربی.
⁕ تضعیف فعالیتهای فرهنگی در جوامع غربی در شرایط کرونا و ابتکارهای جایگزینی آن در کشورهای اسلامی.
⁕ ارزیابی نظامهای مبتنی بر لیبرال دموکراسی فردگرایانه در تقابل با مردمسالاری دینی در جهان پساکرونا.
⁕ تأثیرات پدیده کرونا در تحولات حکمرانی در کشورهای غربی.
⁕ چالشهای فرهنگی موجود در کشورهای غربی (مانند فروپاشی بنیان خانواده، گسترش فساد و اعتیاد به الکل و مواد مخدر) در مواجهه با پدیده کرونا.
⁕ افول الگوی لیبرال دموکراسی و سرمایهداری در هندسه جدید جهانی در شرائط کرونایی.
⁕ تأثیر افول آمریکا در شرائط کرونایی بر اتحاد کشورهای اسلامی.
⁕ امکانسنجی حضور گستردهتر فکری و فرهنگی انقلاب اسلامی در جوامع غربی در شرایط پساکرونا.
⁕ چالشهای امنیتی و اقتصادی بینالملل در جهان با افول قدرت آمریکا در شرایط کنونی.
⁕ نقش محور مقاومت در تسریع افول هژمونی آمریکا در جهان پساکرونا.
⁕ رژیم صهیونیستی بهعنوان بلا و مصیبت اصلی جهان اسلام و راههای مقابله با تهدیدهای آن.
۳. ارتقای سطح کیفی مهمانان
هماهنگی جهت حضور شخصیتهای برجسته سیاسی دینی و علمی در کنفرانسهای سالهای گذشته و هزینههای زیادی که پذیرایی از ایشان در برداشت دشواریهای زیادی را برای مجمع پدید آورده بود. علاوه بر آن عدم امکان دعوت از همه کسانی که توقع حضور در کنفرانس را داشتند همواره نوعی بدنامی و بدبینی در بین مخاطبان گسترده مجمع ایجاد میکرد. اما در کنفرانس سی و چهارم استفاده از فرمت جدید برگزاری بسیاری از این دشواریها را برطرف و زمینه حضور شخصیتهای برجسته را بسیار بیشتر از سالهای گذشته فراهم کرد. به نحوی که برخی از شخصیتهای برای اولینبار در کنفرانس شرکت کردند.
۴. فرصت شرکت برای معذورین از حضور
سبک جدید اجرای کنفرانس در فضای مجازی موجب گردید عذر یا بهانه برخی افرادی که به دلیل مسائل سیاسی یا شخصی از حضور در کنفرانسهای پیشین امتناع میکردند برطرف شود. این امر یکی از دلائلی بود که مشارکت در کنفرانس سی و چهارم را از نظر کمی و کیفی به نحو قابل ملاحظهای افزایش داد. ما با موجی از پذیرش دعوتنامهها مواجه شدیم که توقع و آمادگی اولیه آن را نداشتیم. باتوجهبه حضور شخصیتهای برجسته از ۴۸ کشور مختلف اسلامی، تنوع جغرافیایی گستردهای را در کنفرانس سی و چهارم شاهد بودیم.
۵. تنوع و تکثر سخنرانان
یکی از مزایای کنفرانس سی و چهارم این بود که به تعداد و طیف وسیعی از سخنرانان فرصت سخن داده شد، امری که در کنفرانسهای پیشین به سخنرانان معدودی محدود بود و همین امر همواره موجب گلایه مدعوین بزرگوار کنفرانس بود که درخواست داشتند چند دقیقهای ملاحظات و نکات خودشان را در صحن اصلی عنوان کنند اما مجال آن میسور نبود. همانطور که گفته آمد در این کنفرانس ۲۳۷ نفر از مدعوین خارجی از ۴۸ کشور جهان و ۱۲۰ نفر از مدعوین داخلی سخنرانی کردند و مطالب مدنظر خویش را در باب مسائل جهان اسلام طرح کردند. این فرصت فراهم بود که هر یک از سخنرانان هر موضوع اهمی که طرح آن را ضروری میدانستند مطرح کنند. این امر موجب شد تمام مدعوین فرصت سخنرانی به مدت کوتاه (۱۰ تا ۲۰ دقیقه) داشته باشند. این امر یکی از نکاتی بود که تحولی جدی در روند اجرای کنفرانس محسوب گردید چون مدعوین را از حالت استماع انفعالی صرف به حالت ترکیبی از گویندگی فعال و شنوندگی تبدیل کرد.
۶. تنوع جامعه مخاطبان
گستردگی و تنوع جامعه مخاطبان به دلیل کثرت مشارکت سخنرانهای خارجی نسبت به سال¬های گذشته افزایش چشمگیری داشت از آن جمله میتوان به آمار ذیل اشاره کرد: تعداد کل کاربران: ۳۹۴۱ ، تعداد کل دورههای فعال کاربر: ۸۱۱۸ ، تعداد کل صفحات بازدید شده: ۳۵۱۳۵ . بازدیدکنندگانی که از وبگاه سی و چهارمین کنفرانس وحدت بازدید کرده¬اند به دو دستۀ تقسیم میشوند: بازدیدکنندگان مکرر با سهم ۷۷ درصدی و بازدیدکنندگان غیر مکرر که سهم ۲۳ درصدی داشتند.
۷. بارگذاری سخنرانیها روی وبگاه و اثرات بادوام آنها
باتوجهبه حجم گسترده سخنرانیها که بالغبر ۴۵۷۸ دقیقه شد امکان شنیدن مستمر سخنرانیها باتوجهبه اختلاف ساعت جغرافیایی پخش سخنرانیها وجود نداشت. با راهاندازی وبگاه کنفرانس این امکان فراهم شد که هر زمان که مخاطبان گسترده هر سخنران آماده باشند بتوانند هر یک از سخنرانیها را گوش کنند. این امر موجب ارتقای شگفتانگیز رتبه بینالمللی وبگاه کنفرانس گردیده است. از آنجا که همچنان این سخنرانیها روی وبگاه کنفرانس قرار دارد میتوان این حالت بدیع را یکی از تحولات آتی در راستای استفاده بهینه از وقت مخاطبان و نیز دوام ارتقای رتبه وبگاه قلمداد کرد. بقای سخنرانیها در وبگاه کنفرانس نقش مهمی در جذب مخاطبان آینده برای هر سخنران دارد و سطح بازدید از وبگاه را بالا میبرد. مجموعه فیلمهای سخنرانی که طی کنفرانس جمع آوری شده است ظرفیت بسیار حیاتی در جهت تبلیغ و مبارزه با استکبار فراهم کرده و استفاده درست از آنها بازخورد این مبارزه را دوچندان خواهد کرد. همچنین بازخوانی سخنرانیها و احتمال قضاوت از سوی مخاطبان باعث ارتقا کیفیت سخنرانیها در آینده خواهد شد.
۸. نوآوری در شیوه برگزاری برای سنوات آینده
برگزاری کنفرانس سی و چهارم با شیوه جدید را میتوان دستاوردی بسیار ارزنده و تجربهای بسیار گرانبها برای برگزاری کنفرانسهای آینده بهحساب آورد. چرا که حتی با برطرف شدن شرائط کرونایی میتوان اجرای کنفرانس را بهصورت ترکیبی از حضوری و مجازی طراحی کرد تا ضمن بهرهمندی از فرصت ملاقاتهای حضوری، از اشکالات و موانع کنفرانسهای پیشین جلوگیری کرد. ترکیب کنفرانس بهصورت حضوری و مجازی فرصتی را در اختیار جهان اسلام قرار میدهد تا فارغ از مشکلات حملونقل و محدودیتهای زمانی و مکانی طیف وسیعی از سخنرانان و مخاطبان را در سراسر جهان اسلام به مشارکت گرفت و گامهایی اساسی بهسوی تشکیل «امت واحده» و نظریه «اتحادیه اسلامی» برداشت.
۹. امکان ارزیابی و اولویتبندی مدعوین برای کنفرانسهای بعدی
نظر به اینکه سخنرانیها بهصورت ضبط شده و قابل پخش بر روی وبگاه قرار گرفت، این امکان فراهم شد که هم دستاندرکاران کنفرانس هم مخاطبان، با دقت در سخنرانیها بتوانند ارزیابی دقیقی از هر سخنرانی به دست آورند. با پیادهسازی و خلاصهگیری از سخنرانیها این امکان فراهم شد که ملاحظات محتوایی و امنیتی سخنرانیها قبل از پخش مدنظر قرار گیرد و از برخی مفاسد که در پخش برخط با آن مواجه بودیم جلوگیری شود. خلاصه محتوایی سخنرانیها پس از ویرایش درون وبگاه در حال بارگذاری است.
۱۰. مشارکت اهلسنت و بانوان
کنفرانس وحدت همیشه مأمنی برای حضور برادران اهلسنت و شرکت بانوان در این رویداد فرهنگی بزرگ بوده است. بستر فضای مجازی و شیوه برگزاری کنفرانس سی و چهارم زمینهای را فراهم کرد که این حضور در سطح بسیار گستردهتری نسبت به کنفرانسهای سابق تحقق یابد.
۱۱. تأثیر در نهادهای داخلی برای سبک جدید برگزاری کنفرانس
برگزاری کنفرانس وحدت اسلامی تأثیر بسزایی در خودباوری نهادهای داخلی جهت برگزاری همایشهای و نشستهای تخصصی بینالمللی در شرائط کنونی کرونا داشته و نیز در آینده خواهد داشت. تجربیات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در برگزاری این سبک از کنفرانس میتواند الگویی برای نهادهای مشابه و در شرائط محدودیتهای کرونایی راهگشا باشد. همچنین این نوع برگزاری به نوعی نشان (برند) سازمانی تبدیل گردید و مجمع را در بین نهادهای مشابه به صورت شاخص درآورد. این سبک برگزاری میتواند بعد از رفع بلیّه کرونا نیز به صورت ترکیبی با روشهای پیشین همچنان ادامه یابد.